De drie C’s van veerkracht

“Je bent zo sterk”, hoor ik vaak. Is misschien wel waar, maar ik omschrijf mezelf liever als veerkrachtig. Ik heb de laatste jaren flink wat mentale klappen gehad (evenwichtsstoornis, burn-out, zieke vader, dode vader, buikoperatie, dubbele hernia met operatie), maar ik ben niet omver gewaaid – ik veerde altijd weer terug. 

Buigen, niet breken

Dat mee veren vind ik een mooie metafoor: ik stel me dat zo voor als een sprietje in een veld waar een storm overheen raast. De spriet buigt de ene kant op, met de wind mee. Hij buigt de andere kant op, onder het gewicht van de regendruppels. Maar hij knakt niet. En als de storm is gaan liggen, richt hij zich voorzichtig weer op, in het vertrouwen dat de zon weer gaat schijnen. Buigen, niet breken.

Dansen in de regen

Veerkracht is een eigenschap die van groot belang is als je negatieve stress ervaart. Denk aan traumatische gebeurtenissen of ingrijpende gebeurtenissen, zoals een verlies, maar ook aan kleinere tegenslagen. Hoe je ermee omgaat, bepaalt een deel van de impact: laat je je dag vergallen door regenbui of dans je in de regen?

De drie C’s

Veerkracht bepaalt hoe snel en in hoeverre je herstelt van die stress. Vaak wordt er gesproken van de 3 C’s: control, commitment en challenge.

Control

Heb je weleens gehoord van de cirkel van invloed en de cirkel van betrokkenheid? Als je iets overkomt wat je frustreert, boos of bang maakt, dan kun je jezelf afvragen: in welke cirkel zit ik? Heb ik invloed op hoe dit verder gaat? Kan ik iets doen of ligt dit buiten mijn bereik?

Cirkel van invloed

Is het antwoord ‘ja’, dan zit je in de cirkel van invloed. Je kunt iets doen. Doe dat dan ook, want zo kun je iets doen aan het gefrustreerde of boze gevoel. Denk bijvoorbeeld aan een onveilige verkeerssituatie in je wijk. Je kunt contact opnemen met de gemeente, de buren vragen om de heg te snoeien die het zicht vermindert, een brief inzenden naar de lokale krant et cetera.

Cirkel van betrokkenheid

Is het antwoord ‘nee’, dan zit je in de cirkel van betrokkenheid. Ben je bijvoorbeeld boos dat je werk verandert, omdat het bedrijf waar je werkt digitaliseert? Dat is begrijpelijk, maar het is wel een onomkeerbare beslissing van je werkgever. Je kunt er niets aan doen. Of maak je je heel erg druk om die vriendin die altijd verkeerde mannen aantrekt, ondanks je zoveelste goedbedoelde advies? Je bent heel betrokken, maar het is háár cirkel van invloed en niet het jouwe.

De controle terugpakken

Wat je dan wél kunt doen, is uit de cirkel van betrokkenheid te stappen en te kijken waar je invloed dan wél ligt. Je hebt er tenslotte last van. In het eerste geval kun je een andere baan zoeken bijvoorbeeld. In het tweede geval kun je je grens aangeven aan je vriendin: ze hoeft niet te komen uithuilen als ook deze man weer een notoire vreemdganger blijkt. De situatie verandert niet, maar jij stapt eruit.

Dit heeft allemaal te maken met controle over de situatie en eigenlijk over je eigen leven. Je neemt verantwoordelijkheid over je eigen leven (maar niet over dat van een ander – dat is aan de ander). Als je een hoge mate van controlegevoel hebt, dan voel je dat je iets kunt doen aan wat je overkomt of overkomen is: je zit niet bij de pakken neer, maar maakt er iets van.

Verantwoordelijkheid nemen over je rouw

In rouw is dit een nuttige eigenschap: je kunt niets doen aan de dood van een ander, maar je kunt wel bepalen hoe je ermee omgaat. Dit is bijvoorbeeld heel belangrijk als je hoort dat iemand nog maar kort te leven heeft. Vul je die tijd met boosheid en frustratie daarover (betrokkenheid) of kijk je hoe jullie die tijd nog waardevol kunnen maken (invloed/controle)?

Ik nam de controle terug over mijn leven

(of probeerde dat althans)

• Ik startte verschillende vormen van therapie om te herstellen van mijn burn-out.
• Ik verhuisde naar de andere kant van het land om dichterbij familie en vrienden te zijn.
• Ik zocht een baan dichter bij huis, zodat ik minder hoefde te reizen.
• Ik nam afstand van mensen die ongezond gedrag triggerden bij mij.
• Ik schreef twee boekjes voor mijn vader en creëerde een digitaal reisje voor ons bij gebrek aan een echte stedentrip.
• Ik bedacht dingen als ‘ligfeestjes’ toen ik niet kon zitten en staan, maar wel behoefte had aan gezelschap en gezelligheid.

Commitment

Commitment kun je vertalen als verbinding: mensen die hoog scoren op veerkracht zetten een doel en verbinden zich daar aan. Ze zetten zich vol in om dat doel te bereiken en geven niet zomaar op, ondanks tegenslag. Ze zijn dan ook optimistisch ingesteld.

In rouw helpt het om doelen te hebben. Gezond rouwen betekent namelijk dat je zowel ruimte maakt voor het verlies, maar óók werkt aan het herstel: je pakt het leven weer op. Ik heb het dan niet over doelen als ‘zo snel mogelijk weer aan het werk’ – deze doelen hebben niets te maken met deadlines, scores of andere meetbare dingen. Het gaat om doelen in het leven: waar wil je naartoe? Veel mensen die een groot verlies ervaren, vragen zich af wat de zin van het leven nu eigenlijk is. Het kan helpen om die vraag te onderzoeken. Wat is de zin van het leven voor jou? Die zoektocht naar zingeving zorgt voor een doel: het stichten van een gezin, een wereldreis maken, vrijwilligerswerk doen, een boek schrijven of een carrièreswitch.

Zin in het leven door zingeving

Mijn eigen voorbeeld kennen jullie: ik startte good mourning. Ik creëerde een platform om rouw meer bespreekbaar te maken, schoolde me om en werd rouwbegeleider. Maar ook: ik ging uit loondienst om voor mezelf te beginnen, zodat ik mijn werk meer kan inrichten zoals het bij mij en mijn gezondheid past. En dat doe ik nog steeds: ik heb mijn doel behaald en de zin van het leven terug gevonden (en daarmee ook mijn zin in het leven!).

Challenge

“Vervang de woorden ‘lastig’ en ‘moeilijk’ eens door uitdagend”, zei mijn coach tegen mij. Hij had gelijk: de woorden die je kiest hebben invloed op je gedachten en je gevoel. Deze laatste C gaat daar over: zie je snel beren op de weg of zie je obstakels als een uitdaging?

In rouw is dat soms lastig uitdagend: je ervaart vaak secundair verlies. Hierdoor lijkt het alsof er een soort domino-effect is: niet alleen heb je een dierbare verloren, werkten lukt niet meer en sommige vriendschappen lijden onder de gevolgen van je rouw. Ook dat nog. Je kunt er eigenlijk niets meer bij hebben. De eerste C is hierbij van groot belang: laat je het gebeuren of pak je de controle terug? En als dat niet kan, kun je dat dan accepteren?

I’ve survived too many storms to be bothered by raindrops

Eerlijk, toen alles om me heen leek om te vallen en ik weinig gevoel van controle had, vond ik dit een lastige. (Ja, lastig, niet uitdagend.) Maar de verandering van mindset hielp absoluut: een probleem moet opgelost worden, een uitdaging vraagt om creativiteit en inventiviteit. En dat laatste was wel aan mij besteed. Dus als er nu iets tegen zit (en dat gebeurt nog vaak genoeg), dan laat ik mezelf toe dat even ‘moeilijk’ te vinden (en stom!), maar vervolgens zet ik mijn schouders eronder. Je gaat hiermee uit de slachtofferrol en neemt dus (wederom) controle over je leven. En hoe meer ik heb meegemaakt, hoe minder ik me druk maak om kleine dingen.

Nog een vierde C?

Zoals je ziet, zijn de drie C’s met elkaar verbonden: ze versterken elkaar. Soms wordt er nog een vierde C aan toegevoegd: confidence. Vertrouwen in jezelf, je omgeving en de toekomst is een belangrijk onderdeel van mentale weerbaarheid, die je helpt om je doel te bereiken. Het vertrouwen helpt je om de uitdagingen aan te gaan.

Ook in rouw is dit een belangrijke: vertrouwen in de toekomst is essentieel voor een gezond rouwproces. Vertrouwen in jezelf dat je dit te boven komt is daarvoor een voorwaarde.

You have survived this before. You will survive it again.

‘Help, ik ben niet veerkrachtig!’

Leuk allemaal, veerkrachtig zijn en veerkracht hebben, maar makkelijk is dat niet per se. Zeker niet als je daar geen aanleg voor hebt. Daarom vind ik het belangrijk om deze twee punten te benoemen:

1. Er is geen goed of fout. Veerkracht is een eigenschap. Fijn als je die hebt, want dat helpt je om weer op te krabbelen na een verlies. Maar als je niet zo veerkrachtig bent, dan is dat niets om je voor te schamen. En het betekent ook niet dat je er niet bovenop komt. Het duurt misschien wat langer of je hebt wat (meer) hulp nodig. Gelukkig zijn daar rouwbegeleiders voor. 🙂
   
2. Ik ben in de loop der jaren veerkrachtiger geworden. Als perfectionist en controlefreak kon ik vroeger maar moeilijk loslaten: als iets niet ging zoals ik wilde, was meteen de dag mislukt en baalde ik dagen van een vlekje in een nieuw shirt of een beschadiging aan een muur. (Voor wie me volgt op Instagram: de eerste beschadigingen in de nieuwe aanbouw zijn al gemaakt en nadat ik daar zeer zeker even over baalde, kan ik het ook weer van me laten afglijden: het hoort erbij.)
   Als je wilt, is het dus iets wat je kunt oefenen. Enerzijds gebeurde dat vanzelf (of nou ja, gedwongen) doordat ik zoveel tegenslagen had en toch steeds weer opnieuw opstond. Anderzijds oefende ik bewust met omdenken, positieve psychologie en relativeren.
   
3. In mijn begeleiding is er altijd aandacht voor de cirkel van invloed en betrokkenheid, voor zingeving en voor positief denken (zonder toxisch te zijn!). Misschien is het rouwpad traject iets voor jou of past 1 op 1 begeleiding beter bij je? Ik help je graag terug te veren.