Volg je mij al wat langer, dan is het vast geen verrassing dat ik de manier waarop we in Nederland rouwen (of beter gezegd: vaak niet rouwen) niet heel helpend vind. Ik vind andere culturen vaak inspirerend; we kunnen nog veel leren van andere landen en religies. In deze blog vertel ik je daar meer over en geef ik een paar mooie en inspirerende voorbeelden.
Een periode van rouw
Hoewel er natuurlijk geen tijd staat voor rouw, is het wel mooi en fijn als er in ieder geval een periode is die echt bedoeld is om te rouwen. Niet alleen geeft een vaste tijdsspanne het gevoel dat het rouwen er mag zijn, het geeft ook richting en houvast.
Zo is het in de Islamitische wereld gebruikelijk om op de 3e, 7e en 40e dag na het overlijden te bidden (die gebeden worden dua’s genoemd). De rouwperiode is overigens heel kort: drie dagen (en voor vrouwen dan weer vaak langer).
De joden kennen een perioden van 7 dagen intensieve rouw thuis, waarin niet gewerkt wordt en waarin ook geen bezoek langs komt (Sjavoe). Ze bidden een jaar lang dagelijks of wekelijks met een speciaal gebed: de Kaddisj. Dit gebed wordt overigens ook op de sterfdag opgelezen.
Hindoes rouwen 13 dagen. De familie vast en trekt zich terug om reinigingsrituelen uit te voeren. Een jaar na het overlijden is er een speciale ceremonie ter ere van de ziel van de overledene, de shraddja. Er worden dan speciale offers gebracht en gebeden. Ook is het een gewoonte om as van de overledene in heilige water te verstrooien, zoals de Ganges.
De Boeddhisten, die geloven in reïncarnatie, kennen veel rouwrituelen. Ze rouwen vaak 49 dagen, omdat ze geloven dat de ziel dan wedergeboren wordt. Er wordt gewerkt met altaren, maar ook met andere rituelen, zoals het branden van wierook.
En dan zijn er ook nog spirituele stromingen, zoals Winti, waarbij rituelen met dans en muziek centraal staan (Dansi) om de ziel te begeleiden. Op de 8e of 40e dag na het overlijden is er een afsluitend herdenkingsfeest.
Door op vaste dagen of na een vaste periode een afsluiting te laten plaats vinden, is er volop aandacht voor de rouw en alle ruimte om daar daadwerkelijk mee bezig te zijn.
Je hoeft het niet alleen te doen
Iets anders wat opvalt in andere culturen is dat rouw iets gemeenschappelijks is: het verlies wordt samen gedragen. In onze huidige samenleving moet je het zelf maar uitzoeken. Begrijp me niet verkeerd: er is veel kennis en knowhow in Nederland. Als je hulp zoekt bij een rouwbegeleider (of indien nodig bij een psycholoog of andere therapeut), dan kunnen zij jou op weg helpen om te rouwen op een manier die bij jou past. Maar zonder die begeleiding, weten we vaak niet hoe we met rouw om moeten gaan. En dus doen we het maar niet, want onze samenleving is er niet mee bezig. We gaan snel weer aan het werk (want waar is het rouwverlof?), we praten er weinig over en we gaan gewoon weer door. Dat is ook niet gek, want onze samenleving is heel individualistisch geworden. Terwijl, je hoeft het echt niet alleen te doen. En alleen al het gemeenschapsgevoel dat wel bestaat in verschillende culturen maakt een wezenlijk verschil in je rouwproces.
Rituelen en tradities
Een belangrijk onderdeel van gemeenschappen, is dat ze vaak rituelen en/of tradities kennen (dat zag je al in de eerste alinea waarbij de vaste rouwperiodes bol staan van de rituelen). Ik schreef al eerder over het belang van rituelen in rouw, die in onze cultuur vaak ontbreken, zeker sinds de ontkerkelijking waarna we veel gebruiken kwijt zijn geraakt. Zo was het vroeger in Nederland veel huishoudens heel normaal om een zwart kleed over een spiegel te hangen (of de spiegel om te draaien) om zo eer te betonen aan de overledene. Ook werd er vroeger zwarte kleding gedragen, werden de gordijnen de eerste periode gesloten, werden er zwarte linten buiten gehangen of werden er kerkklokken geluid om boze geesten weg te jagen. We hádden dus wel (gemeenschappelijke) rituelen voor onze rouw.
Niet alleen geven dit soort rituelen ook richting en houvast en een concrete manier om iets met je rouw te doen, het maakt rouw ook zichtbaar voor je omgeving. Iedereen ziet dat er gerouwd wordt: buiten, in huis of dus aan de kleding. Tegenwoordig zie je niets, al zijn er mooie initiatieven om dat te veranderen, zoals deze tas van Verlieskunst. (Zelf droeg ik een tijdje een zwart hartje op mijn nagels, daar schreef ik dit over.) In andere culturen is die zichtbaarheid wel nog steeds belangrijk: joden maken bijvoorbeeld een scheur in hun kleding, in een land als India dragen ze juist witte kleding.
Ruimte voor rouw
Om een manier te vinden om te rouwen op een manier die bij jou past, adviseer ik je om je eens te verdiepen in de gebruiken en overtuigingen van andere culturen. Kijk wat je aanspreekt en probeer iets uit wat je raakt. Maar vooral: zie dat het heel normaal is om je rouw zichtbaar te maken en er tijd voor te maken, ookal doen we dat in Nederland niet (meer) standaard.
Tip: luister de podcast Rouwrituelen van socioloog en schrijver van ‘Van harte gecondoleerd‘ Ameline Ansu voor Omroep Zwart.
Soms zijn de productlinkjes die ik deel affiliate linkjes. Dat betekent dat ik een stukje van de winst krijg als jij via die link iets koopt. Dat kost jou niets. Ik deel nooit producten die ik niet zelf heb of nooit zou kopen.